Gezag & Omgang | Raadsonderzoeker aan het woord

Wat zijn zeer complexe gezag- en omgangszaken?
''Het gaat in deze zaken om ouders die al jaren met elkaar aan het strijden zijn in juridische procedures. Er is slechte communicatie tussen hen. Vaak hebben kinderen al langere tijd geen contact meer met 1 van de ouders. Eigenlijk is alle hulpverlening al ingezet en is dat mislukt. Dan worden wij op verzoek van de rechter erbij betrokken en doen wij onderzoek.''

Hoe doe je onderzoek?
''We kijken in een multidisciplinair overleg hoe we het onderzoek vorm gaan geven. Wij voeren vervolgens individuele gesprekken met kinderen, moeder, vader en zo mogelijk gezamenlijk met ouders, én vragen informatie op bij scholen, eerdere hulpverleners of het netwerk van het gezin. Met alle bij elkaar gekregen informatie formuleert de RvdK een advies aan de rechtbank op de vragen die zijn gesteld door de rechtbank. We adviseren ook over doelen die nodig zijn om de situatie voor het kind te verbeteren en wat er nodig is om die te bereiken.

Ik gebruik de nieuwe visie ‘Duurzaam samenwerken na scheiding’ en ben hier heel enthousiast over. Dankzij deze visie kan ik de situaties van kinderen verbeteren. Dat voelt goed. Ik probeer ouders te activeren en de verantwoordelijkheid bij ze terug te leggen. We hebben de neiging kinderen te willen ‘redden’ in deze zaken. Daar moet je van loskomen. Uiteindelijk moeten die ouders het zelf doen en moeten vooral zij in hun kracht worden gezet.''

Wat doe je nu anders?
''Ik gebruik waar dat helpend is een heel andere manier van bevragen. Ouders wijzen vaak naar elkaar. Ik vraag ze welke waarden ze willen meegeven aan hun kind. Je gaat veel meer kijken naar wat hun eigen rol is, wat zij kunnen betekenen om die waarden te bereiken en hoe ze dat kunnen aanpakken. Ik kijk naar hoe hun gedrag en handelen zich verhoudt tot de waarden die ze hebben uitgesproken. Daar maak ik de koppeling in.''

Kun je een voorbeeld geven?
''Een vader vond het heel belangrijk voor zijn puberzoon van 12 dat hij zich staande zou kunnen houden in de maatschappij en dat hij daar goed in kon functioneren. Diezelfde vader werd vervolgens aangehouden omdat hij fout geparkeerd stond voor de zoveelste keer. Hij ging uit zijn dak en moest op de grond worden gewerkt.

Ik heb hem niet veroordeeld voor zijn gedrag. Ik heb hem wel gevraagd hoe zijn handelen bijdraagt aan de waarden die hij aan zijn zoon wil meegeven. Hij heeft meteen hulpverlening voor zichzelf gezocht om uit te zoeken waarom hij zo handelt. Die hulp was al onderdeel van mijn advies als het straks voor de rechter komt. Hij wilde er al uit zichzelf mee starten, vanuit eigen motivatie, en zei: het geeft me zo’n ander beeld.''

Hoe geef je nog meer de regie aan ouders?
''Ik gebruik netwerkberaden. Daarbij nodig ik de ouders uit om tafel met mensen uit hun sociale netwerk die een bijdrage kunnen leveren. Ik bereid met het kind voor wat het aan het begin aan beide ouders tegelijk wil zeggen. Dan gaan de ouders aan het werk om tot een constructief plan te komen. Aan het eind komt het kind er weer bij en vertellen de ouders het kind wat ze met elkaar hebben afgesproken. Of waarom dat hen niet is gelukt.''

Wat maakt Gezag en Omgang moeilijk?
''Ouders hebben het idee dat de RvdK met een oplossing komt. Maar die oplossing hebben ouders zelf in handen. Als ouders niet bereid zijn om te veranderen, gaat er geen oplossing komen voor hun kinderen. Wel adviseer ik de rechter over wat er op dat moment in het belang van het kind is - en wat daaraan kan bijdragen.

In dit werk moet je ouders durven confronteren en tegenspreken met het risico dat ze je vervelend vinden en een klacht indienen. Ik merk dat er soms angst is bij collega’s voor klachten.''

Hoe maak jij het verschil voor het kind?
''In de zaak van die vader die is opgepakt, hebben die ouders al jaren strijd met elkaar. De vader is nu in beweging. Hij heeft zijn eerste gesprek met de ouderbegeleider gehad. Hij heeft iets meer inzicht gekregen in zijn handelen. Als je een zaadje kunt planten bij ouders dat ze aan zichzelf gaan werken, verbeter je al iets voor een kind.''

Werk je ook aan contactherstel?
''Ja, als dat mogelijk is. In dit soort situaties zijn kinderen vaak loyaal aan 1 van de ouders. Ze zeggen daarom dat ze geen contact meer willen. Of contact met de andere ouder geeft zo’n onrust dat kinderen denken dat het rust geeft om geen contact te hebben. Wij noemen dat schijnrust. Terwijl het kind die andere ouder mogelijk ook echt nodig heeft. Wat niet wil zeggen dat contact altijd haalbaar is. We kijken uitvoerig naar het draagvlak, de veiligheid en wensen en behoeften van het kind. Vaak is contactherstel niet direct mogelijk, maar wel op termijn na hulpverlening.

Ik vraag altijd heel veel door. Wat heeft het kind nodig? Wat moet de ouder waar geen contact mee is, doen om het kind te kunnen laten overwegen of het weer contact wil? Het is belangrijk meer zicht te krijgen op waar de weerstand bij het kind vandaan komt. Als ik het gevoel heb dat de weerstand niet door eigen ervaringen komt, dan leg ik de ouder van het kind uit wat het betekent voor de relatie met het kind als het later volwassen is. Als het vragen gaat stellen en een ander verhaal hoort dan tot dan toe. Dan denken ouders vaak toch ineens: o ja.

Als er echt geen draagvlak is bij het kind, dan kan het een keuze zijn om tijdelijk geen contactherstel te adviseren. Of als een ouder zulke onhandige dingen doet, dat het niet haalbaar is. Of er moet eerst een hulpverleningstraject voor een ouder worden ingezet.''

Zie je ook intieme terreur?
''Intieme terreur is een vorm van huiselijk geweld waarbij 1 partner systematisch controle en dwang uitoefent over de andere partner. Als ik dit merk, gebruik ik de nieuwe visie niet en zet ik het onderzoek en de doelen voor het hulpverleningstraject anders in. Bij intieme terreur moeten ouders het ouderschap juist niet gezamenlijk aangaan. Dat is een gevaar voor de ouder die hier slachtoffer van is.

We investeren in meer deskundigheid op intieme terreur, in hoe we dit goed kunnen herkennen. Dat is namelijk niet eenvoudig. Intieme terreur is moeilijk te signaleren. Het wordt binnen scheidingsonderzoeken geregeld geopperd door een van de ouders. Het is soms een manier om de andere ouder verdacht te maken. Maar als een ouder manipulerende controle vertoont, is dat een signaal.''