Voorwoord

Algemeen directeur Monique Schippers: 'Zorgvuldigheid, empathie en een open mind voor wat beter kan'

Tekenend voor 2024 was voor mij het besef dat de complexiteit van de wereld om ons heen er opnieuw niet minder op werd. Dit betekent veel, zeker voor de meest kwetsbare kinderen en ouders binnen onze samenleving. Juist met hen komen wij veelvuldig in contact.

De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) roept bij hen, vanwege de zo invoelbaar grote impact van overheidsingrijpen, regelmatig heftige reacties op. Dit herinnert ons eraan hoe noodzakelijk het is dat wij ons werk, in civiel en strafrechtelijk kader, met grote zorgvuldigheid en empathie doen, met altijd een open mind voor wat beter kan. In aansluiting op de ontwikkelingen in de maatschappij en in afstemming op wat samenwerkingspartners al doen of kunnen oppakken. Zonder onze onafhankelijkheid te verliezen.

Het belang van dit laatste zien we terug in het wetsvoorstel ‘versterking rechtsbescherming in de jeugdbescherming’ van eind 2024. Dit wetsvoorstel verbetert de rechtsbescherming voor kinderen en ouders die te maken krijgen met een kinderbeschermingsmaatregel. Het wetsvoorstel versterkt de onafhankelijke, adviserende en monitorende rol van de RvdK op enkele belangrijke onderdelen. Lees hier onze reactie op het wetsvoorstel.

Uiterst middel

Ik ontmoette het afgelopen jaar telkens samenwerkingspartners en RvdK-collega’s die in de meest ingewikkelde gezinssituaties proberen de mens achter de problemen te zien. Raadsonderzoekers die door alle onmogelijkheden heen, vanuit het belang van het kind, de beste oplossing trachten te vinden. De juridische gang naar de kinderrechter of officier van justitie wordt door de medewerkers van de RvdK gemaakt wanneer er geen minder ingrijpende oplossingen meer zijn. De betrokkenheid en professionaliteit waarmee zij dit doen, roept - naast de invoelbare en soms heftige reacties bij de direct betrokkenen - vaak waardering op bij rechters, OM en andere samenwerkingspartners. Dit blijkt ook uit de in 2023 door de RvdK verrichte stakeholdersanalyse.

Nog beter zien en horen

We hebben onze vitaliteit en veerkracht hard nodig om ons van daaruit te blijven verbinden met de kinderen en ouders voor wie we werken. Onze uitdaging zal altijd zijn hoe we hen nóg beter kunnen zien en horen. Om zo te weten wat echt behulpzaam of noodzakelijk is in hun leven. Hierbij helpt het om op zoek te blijven naar de beleving van ervaringsdeskundigen en hen te laten spreken. Dit deden we in 2024 op verschillende manieren, onder andere door het brengen van de ‘Verhalenvoorstelling over Pleegzorg’ bij samenkomsten van ons personeel, zoals ons Inspiratiefestival en bij ons Café de Raad. Op dit thema werken we in 2025 verder in het kader van ons programma 'Leren van kinderen en ouders'. Ook hebben we onze communicatiemiddelen samen met kinderen, jongeren en ouders onder de loep genomen en verbeterd.

Meisje op step — De nieuwe communicatiemiddelen bieden kinderen en ouders de juiste informatie, op het juiste moment.

Raadsonderzoeker met vergrootglas — De nieuwe communicatiemiddelen bieden gezinnen meer duidelijkheid en geruststelling over wat ze kunnen verwachten van een onderzoek.

Voorbeelden van illustratiestijl — De illustraties zijn herkenbaar en inclusief.

Infoblad met tijdlijn — Er is een tijdlijn die goed overzicht geeft van de stappen van een beschermingsonderzoek.

Overzicht middelen — Iedereen kan informatie krijgen in een vorm die het beste past: via vriendelijke en simpele brieven met heldere infobladen, uitlegvideo’s, een overzichtelijke website en praatplaten.

Reacties — Van brieven tot video’s, van infobladen tot de website, alle middelen zijn getest bij ouders, jongeren en kinderen die met de RvdK in contact zijn geweest.

Reflectie & verbetering

In 2024 lukte het ons inmiddels op veel plekken steeds beter om snel met en voor de kinderen die onze inzet nodig hebben aan de slag te gaan. Minder wachten dus, al baren de wachttijden in sommige regio’s ons zorgen. We hebben over het algemeen geen probleem met het werven en aan ons binden van medewerkers. Collega’s komen graag en blijven - meestal - lang bij ons werken. Dit laatste maakt wel dat wanneer gepensioneerden uit dienst treden, het aantal ervaringsjaren onder medewerkers langzaam afneemt. Dit vraagt om extra tijd (en geld), zodat we collega’s met minder ervaringsjaren goed kunnen inwerken.

Natuurlijk is er binnen de RvdK ook het nodige te versterken en te leren. Zo is de terechte behoefte, van zowel ouders en kinderen als rechters en officieren, dat in de jeugdketen het nagaan van feiten - het feitenonderzoek - staat als een huis. Dat geldt zeker voor de RvdK. We hebben hierin noodzakelijke verbeteringen door te voeren, ongeacht in welke richting het jeugdzorg- en beschermingsstelsel zich in het kader van de gesprekken over het Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming precies ontwikkelt.

Op diverse andere thema’s was er in 2024 aanleiding voor reflectie en verbetering. Deze thema’s belicht ik graag in mijn terugblik onder dit bericht.

2024 in woord en getal

In dit Jaarbericht nemen we u verder mee langs onder meer de onderwerpen Bescherming, Straf, en Gezag en Omgang. Per onderwerp leest u kort wat de bijdrage van de RvdK in 2024 is geweest, zowel in woord als getal. Hierbij geven we de vloer aan een jeugdige, een raadsonderzoeker, een ouder en een samenwerkingspartner. Voor en met hen, voor wie we ons werk doen. We hopen dat dit Jaarbericht het begrip van ons werk verder verdiept en staan altijd open voor uw vragen en suggesties.

Monique Schippers
Algemeen directeur Raad voor de Kinderbescherming

2024: mijn terugblik

Het meisje in het pleeggezin uit Vlaardingen

Het jaar 2024 was helaas ook het jaar waarin duidelijk werd hoe de jeugdzorg en -bescherming voor het pleegmeisje in Vlaardingen pijnlijk tekort schoot. Zij werd met zware verwondingen in het ziekenhuis opgenomen als gevolg van ernstige mishandeling door haar pleegouders. Een vreselijke gebeurtenis die ons diep heeft geraakt. Inmiddels is het rapport van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Inspectie Justitie en Veiligheid (Inspectie JenV) verschenen met ook specifieke verbeterpunten voor de RvdK. We staan met onze samenwerkingspartners voor de taak om hier waar mogelijk van te leren. Deze zeer verdrietige kwestie geeft onder andere aanleiding voor het verkennen van de mogelijkheid en wenselijkheid van het invoeren van een vorm van continue screening.

Discriminatieonderzoek Verwey-Jonker

Gedurende 2024 deed het Verwey-Jonker Instituut op ons verzoek onderzoek naar mogelijke discriminatie en vooroordelen bij de RvdK. Zowel in onze dienstverlening aan kinderen en ouders, als binnen de RvdK onder onze medewerkers. We zetten dit onderzoek in vanuit het belang dat we hechten aan cultuursensitief werken voor de diverse doelgroepen van de RvdK. De onderzoeksresultaten van Verwey-Jonker zijn inmiddels gepubliceerd en laten zien dat er voor de meeste adviezen, besluiten en beoordelingen van de RvdK geen aanwijzingen zijn dat groepen door de RvdK structureel verschillend worden behandeld op kenmerken als herkomst, armoedeproblematiek of gezinssamenstelling. Er is wel een verschil gevonden bij afronding taakstraffen en advies sepot (het niet verder vervolgen van een strafzaak).

In de gevonden verschillen zien we aanleiding om het cliëntdeel van het onderzoek te verdiepen, allereerst gericht op taakstraf en advies sepot, door de inzet van de Discriminatietoets van de Staatscommissie tegen discriminatie en racisme. Jongeren en ouders worden hierbij expliciet betrokken om hun ervaringen in te brengen. Op het gebied van discriminatie en ongewenst gedrag van onze medewerkers onderling zijn de resultaten vergelijkbaar met de uitkomsten van recente onderzoeken bij andere overheidsorganisaties.

Wij staan voor het omarmen van diversiteit in onze organisatie, waarin verschillende perspectieven welkom zijn en bijdragen aan de kwaliteit van en plezier in ons werk. Daarom zetten we onze aanpak gericht op objectief werven en selecteren, op trainingen ter versterking van cultuursensitief werken en op ruimte en tijd voor het onderlinge gesprek over inclusie, diversiteit en samenwerking voort. De uitkomsten van het onderzoek van Verwey-Jonker bieden input voor het versterken van deze lijn.

Eerder hulp voor criminele jongeren

De jeugdcriminaliteit stabiliseert waar eerder een daling waarneembaar was. Ernstige criminaliteit onder bepaalde jongeren neemt toe. De RvdK werkt samen met gemeenten en andere ketenpartners aan de preventie van jeugdcriminaliteit. Uitgangspunt op de kerntaken van de RvdK is om gebieds- en wijkgericht te werken. Zo ook in de aanpak van het helpen terugdringen van jeugdcriminaliteit. In deze aanpak wordt het formeel gezag, zoals wijkagenten, zichtbaarder in de wijk en opereren justitiële organisaties zoals de RvdK, (jeugd)reclassering en de rechtspraak meer op lokaal niveau. Dit noemen we ‘Preventie met Gezag’. Met onze deelname aan deze aanpak zetten we in op het versterken en doorontwikkelen van onze kerntaken, vanuit het jeugdstrafrecht. We willen voorkomen dat jongeren verder afglijden in criminaliteit door op tijd extra aandacht te geven aan de samenwerking met lokale partijen in kwetsbare wijken.

Door onze casusregisseurs en coördinatoren taakstraffen daar in te zetten, konden we in 2024 sneller en gerichter inspelen op de behoeften van jongeren. We richtten ons niet alleen op individuele gevallen, maar ook op de bredere factoren die jeugdcriminaliteit beïnvloeden. Door het delen van kennis en het gebruiken van data, versterken we de samenwerking in de regio’s en kunnen we eerder signaleren wanneer jongeren hulp nodig hebben. Deze gezamenlijke aanpak helpt ons om kinderen en jongeren beter te ondersteunen, zodat zij zich veilig kunnen ontwikkelen, waar ze ook wonen.

Instroom

De instroom op strafzaken zien we al enige tijd oplopen. Hoewel de criminaliteit onder minderjarigen in totaliteit daalt, is er een groeiende groep jongeren die ernstigere feiten pleegt. Juist deze groep hebben wij in onderzoek.

De instroom bij beschermingsonderzoeken zien we in 2024 licht dalen. Het zou mooi zijn als de verklaring voor het dalend aantal beschermingsonderzoeken vooral ligt in de groeiende mogelijkheden van de lokale teams om gezinnen andere oplossingen te bieden, door het combineren van maatregelen op het gebied van wonen, welzijn en GGZ bijvoorbeeld. Echter, de grote verschillen die we zien in het land kunnen ook wijzen op minder positieve verklarende factoren. Mogelijk stromen er minder kinderen en jongeren in, omdat sommige lokale teams van gemeenten (nog) niet voldoende zijn ontwikkeld of omdat er wachtlijsten zijn bij de hulpverlening die nodig is voor de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen. Het ministerie van Justitie & Veiligheid heeft via het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) de Universiteit Leiden gevraagd om de oorzaken voor de daling van het aantal beschermingsonderzoeken te onderzoeken. De resultaten worden verwacht in 2025.