Schoolverzuim

We spreken van schoolverzuim als een kind niet op school is op momenten dat dit wel verplicht is. Dat kan gaan om te laat komen, enkele uren spijbelen of hele weken niet komen. Kinderen tussen de 5 en 18 jaar moeten volgens de leerplichtwet naar school tot ze 18 jaar zijn of een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt hebben. Een startkwalificatie is minimaal een mbo-diploma op niveau 2 of hoger, een havo-diploma of vwo-diploma.

Melden bij 16 uur afwezig in 4 weken

Is een leerling zonder geldige reden 16 uur niet op school in een periode van 4 weken? Dan is een school wettelijk verplicht dat verzuim te melden.

Luxeverzuim en ongeoorloofd verzuim

Is een kind niet op school zonder geldige reden? Dan heet dat ongeoorloofd verzuim en dat is strafbaar. Bij luxeverzuim gaat het om een kind dat bijvoorbeeld de laatste dag voor de schoolvakantie niet naar school komt omdat het gezin eerder op vakantie gaat. Ook voor luxeverzuim geldt: het mag niet. Vermoedt de school dat het om luxeverzuim gaat? Dan meldt de school dit mogelijk bij de leerplichtambtenaar. De ouders kunnen een geldboete krijgen.

Krijgen ouders echt geen vrij tijdens de schoolvakanties? Bijvoorbeeld omdat ze seizoensgebonden werk doen? Dan mag een kind soms toch mee op vakantie. Lees meer over leerplicht in vakanties op rijksoverheid.nl.

Thuisonderwijs

Een kind van 5 jaar moet ingeschreven staan op een school. Staat een kind niet ingeschreven op een school? Dan heet dat absoluut verzuim en dat is strafbaar. Thuisonderwijs of ‘homeschooling’ mag dus niet zomaar. Wel kunnen ouders een vrijstelling aanvragen, bijvoorbeeld als:

• Een kind ziek is of een stoornis heeft
• De school niet aansluit bij het geloof van het kind
• Het kind in het buitenland naar school gaat
• De ouders niet op 1 plek werken en wonen

Lees ook op rijksoverheid.nl: Wanneer hoeft mijn kind niet naar school?

Zonder geldige reden wegblijven van school (ongeoorloofd schoolverzuim) is een reden tot zorg. Ieder kind heeft recht op onderwijs. Het is essentieel voor een kind om zich te ontwikkelen en om later zelfstandig deel te kunnen nemen aan de samenleving.

Problemen op school of in het schoolsysteem

Het komt voor dat een school of het onderwijs niet past bij het kind. Of het kind voelt zich niet voldoende veilig op school en komt er niet tot zijn recht. In principe kunnen problemen op school of in het schoolsysteem het beste door de school of het schoolsysteem zelf worden opgelost. Voor alle leerlingen is een sociaal en veilig schoolklimaat belangrijk. De school heeft daarnaast een zorgplicht om kinderen die dat nodig hebben extra ondersteuning te bieden. De RvdK vindt dat de oplossing voor verzuim vanwege niet passend onderwijs, binnen het schoolsysteem moet worden gevonden. Het is niet gewenst dat kinderen die verzuimen, maar bij wie geen achterliggende problematiek speelt, naar de jeugdzorg worden geleid.

Problemen bij de jongere of in het gezin

Eerst vrijwillig

Bij schoolverzuim met achterliggende problematiek is vrijwillige zorg de eerste stap naar een oplossing. In gezinnen waar een kind langdurig niet naar school gaat, is soms sprake van meervoudige problematiek. Het kan bijvoorbeeld zijn dat psychische problemen, een ingewikkelde scheiding of verslaving een rol spelen in het gezin. Door zorg in te zetten, voorkom je dat dit soort verzuim onnodig in het jeugdstrafrecht komt. Zo nodig kan de leerplichtambtenaar de ouders op het spoor zetten van vrijwillige hulp. Ouders kunnen dan zelf contact opnemen met het sociaal wijkteam voor hulp.

Strafrecht als hefboom naar zorg

Helpt vrijwillige zorg niet of onvoldoende? Pas dan komt toepassing van het strafrecht en/of zorg in een gedwongen kader aan de orde. Als inzet van het strafrecht nodig is, moet het doel daarvan zijn dat de jongere weer onderwijs gaat volgen. Zo nodig kan het strafrecht ook worden ingezet als een hefboom naar zorg.

Om schoolverzuim aan te pakken en langdurige uitval te voorkomen, werken we samen met de ketenpartners. Dat doen we volgens de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS). De MAS is ontwikkeld door Ingrado (organisatie van leerplichtambtenaren), Stichting Halt, het Openbaar Ministerie (OM) en de Raad voor de Kinderbescherming. 

Gedeelde visie ketenpartners:

• Het doel van de aanpak is terug- of toeleiding naar een passend onderwijsprogramma
• Vroegtijdige inzet van (jeugd)hulp bij verzuim staat voorop
• Ketensamenwerking draagt bij aan een effectieve aanpak van schoolverzuim
• De aanpak is licht waar het kan en zwaar(der) waar het nodig is, maatwerk dus

Lees meer informatie over MAS op ingrado.nl.

Bekijk de factsheet MAS voor Scholen.

Download of bekijk een grotere versie van het Ketenschema Aanpak Schoolverzuim

Voor sommige kinderen is het lastig om een school te vinden die bij ze past en waar ze tot hun recht komen. Zij verzuimen of gaan soms helemaal niet meer naar school. Schoolverzuim kan ook het gevolg zijn van problemen bij jongeren of in het gezin.

Wij onderscheiden 2 soorten problemen die kunnen leiden tot schoolverzuim:

1. Problemen op school of in het schoolsysteem
   De school of het onderwijs past niet bij het kind. Of het kind voelt zich niet voldoende veilig op school en komt er niet tot zijn recht.
2. Problemen bij de jongere of in het gezin
   Soms is er schoolverzuim doordat kinderen of jongeren andere problemen hebben, bijvoorbeeld een moeilijke thuissituatie of een verslaving.

In principe kunnen problemen op school of in het schoolsysteem het beste door de school of het schoolsysteem zelf worden opgelost. Voor alle leerlingen is een sociaal en veilig schoolklimaat belangrijk. De school heeft daarnaast een zorgplicht om kinderen die dat nodig hebben extra ondersteuning te bieden. Denk hierbij aan hulp bij dyslexie, een rustige werkplek voor prikkelgevoelige kinderen, een extra uitdaging voor een hoogbegaafd kind, et cetera. Kinderen met passend onderwijs en voldoende ondersteuning vanuit de school, gaan meestal graag naar school en verzuimen niet. Leerlingen die alleen verzuimen vanwege problemen op school of in het schoolsysteem, komen niet bij de RvdK in onderzoek. Als er toch sprake is van oplopend verzuim, dan meldt de school dit bij de leerplichtambtenaar. De RvdK werkt wel samen met leerplichtambtenaren om de beste aanpak te bespreken.

Voor verzuimende leerlingen met persoonlijke problemen of problemen in het gezin, is soms hulpverlening nodig. Als een jongere of de ouders niet bereid zijn om mee te werken aan hulp en de jongere blijft verzuimen, kan een leerplichtambtenaar een proces-verbaal opmaken tegen de jongere (12-18 jaar) vanwege schoolverzuim. De RvdK heeft dan de taak om onderzoek te doen naar de oorzaken en advies te geven over een straf of passende hulpverlening. De RvdK kijkt hierbij altijd naar de persoon en de omstandigheden van de leerling en adviseert welke hulpverlening nodig is om ervoor te zorgen dat de leerling weer onderwijs kan volgen.

1. Problemen op school of in het schoolsysteem
Pestgedrag op school
Leerlingen die vaak of ernstig worden gepest of geen aansluiting krijgen met leeftijdsgenoten, kunnen gaan verzuimen van school. Anti-pestprogramma’s en het werken aan een veilig en aantrekkelijk schoolklimaat kunnen hierbij helpen.

Geen passend onderwijs
Onderwijs dat niet of onvoldoende aansluit bij het niveau, de leerstijl of de belangstelling van de leerling kan leiden tot schoolverzuim. De school heeft een zorgplicht om extra ondersteuning aan leerlingen te bieden. Helaas lukt het een school niet altijd om voldoende ondersteuning in te zetten. Soms is een ander type school beter passend bij een leerling.

Jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) kunnen vastlopen op school en daardoor uitvallen. Het is dan belangrijk dat de leerling onderwijs krijgt aangeboden dat aansluit bij zijn verstandelijke niveau. Lees er meer over op kenniscentrumlvb.nl.

Met name in het mbo komt het voor dat jongeren de verkeerde studierichting hebben gekozen en vanwege onvoldoende motivatie niet of minder vaak naar school gaan. Goede studievoorlichting, kennismaken met de praktijk of een oriëntatiejaar kunnen helpen om later verzuim of schooluitval vanwege een verkeerde studiekeuze te voorkomen.

2. Problemen bij de jongere of in het gezin

Kinderen met psychische of psychiatrische problemen

Psychische problemen of depressie bij een kind hebben grote impact op het dagelijks functioneren en de omgeving. Het kind heeft problemen om te voldoen aan de eisen die worden gesteld in het gezin en op school. Op school zijn er vaak concentratieproblemen, teruglopende schoolresultaten en schoolverzuim.

Ouders met psychische of psychiatrische problemen

Kinderen van ouders met psychiatrische problemen lopen een risico om zelf ook een stoornis te ontwikkelen. Daarnaast kunnen deze kinderen te maken krijgen met verwaarlozing, mishandeling en misbruik. De problematiek van ouders met psychiatrische problemen of een licht verstandelijke beperking (LVB) is van invloed op de ontwikkeling van het kind en kan de schoolgang van het kind belemmeren.

Verslaving bij de jongere

Jongeren kunnen zich onderdompelen in de digitale wereld, gamen, gokken of experimenteren met alcohol en drugs. Vaak blijft het bij onschuldig gedrag of experimenteren maar soms loopt het uit de hand. Er ontstaan problemen, zoals schoolverzuim. 

Radicale ideeën en vervreemding

Jongeren die zich sterk interesseren in radicale idealen, volgen soms geen onderwijs meer. Ze vervreemden van school, leeftijdsgenoten en de samenleving. Als een minderjarige radicaliseert, komt zijn of haar ontwikkeling in gevaar. Lees meer over radicalisering van jongeren. 

Meervoudige gezinsproblematiek

Het kan heel goed dat een combinatie van verschillende problemen in het gezin zorgt voor het schoolverzuim bij de jongere.

Lukt het echt niet met vrijwillige hulpverlening om de jongere naar school te laten gaan? Pas dan komt toepassing van het strafrecht of zorg in een gedwongen kader aan de orde. De leerplichtambtenaar kan een proces-verbaal opmaken tegen een jongere van 12 jaar en ouder omdat deze verzuimt. De Raad voor de Kinderbescherming heeft dan de taak om onderzoek te doen naar de oorzaken van het schoolverzuim en advies te geven over een straf of passende hulpverlening. Het doel van het advies is dat de jongere weer onderwijs gaat volgen en eventuele problemen worden aangepakt. Het Openbaar Ministerie of de rechter legt de straf of maatregel vervolgens op.

In het geval van een raadsonderzoek

Het raadsonderzoek schoolverzuim geeft antwoord op 3 vragen:

1.  Wat is de meest passende strafrechtelijke reactie op het schoolverzuim? 

Dit kan zijn:

• Een werkstraf (eventueel voorwaardelijk)
• Een geldboete (eventueel voorwaardelijk)  
• Toezicht en begeleiding door jeugdreclassering
• Inzet van behandeling voor de jongere en/of het gezin, zoals Relationele Gezinstherapie (RGT) of Multisysteem Therapie (MST)
• Een leerstraf, zoals Tools4U of So-Cool

2. Zijn er andere zorgen waar hulpverlening voor nodig is? 

Zo nee, dan eindigt de raadsbemoeienis met een advies over de strafrechtelijke reactie. Zo ja, dan onderzoekt de Raad voor de Kinderbescherming wat de doelen zouden moeten zijn van deze hulpverlening en zet de ouders op het spoor van de hulpverlening. 

3. Is er een kinderbeschermingsmaatregel nodig om deze hulp op gang te brengen? 

De Raad voor de Kinderbescherming  kan dan direct doorschakelen naar een beschermingsonderzoek. Ouders en jongere worden hiervan op de hoogte gebracht. We verzoeken de kinderrechter om hulp in een gedwongen kader op te leggen, als uit het onderzoek blijkt dat dat nodig is.

Feiten en cijfers Schoolverzuim     

De Raad voor de Kinderbescherming houdt per maand bij hoeveel onderzoeken er starten, ook op het gebied van schoolverzuim. Bekijk deze feiten en cijfers.