Elk kind heeft recht op onderwijs. Wanneer een leerling vaak of langere tijd niet naar school gaat, is dat een reden tot zorg. Door onderwijs te volgen, ontwikkelt een kind zich en kan het later zelfstandig meedoen in de samenleving. De Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) werkt samen met ketenpartners aan de aanpak van schoolverzuim.
We spreken van schoolverzuim als een kind niet op school is op momenten dat dit wel verplicht is. Dat kan gaan om te laat komen, enkele uren spijbelen of hele weken niet komen. Kinderen tussen de 5 en 18 jaar moeten volgens de leerplichtwet naar school tot ze 18 jaar zijn of een startkwalificatie voor de arbeidsmarkt hebben. Een startkwalificatie is minimaal een mbo-diploma op niveau 2 of hoger, een havo-diploma of vwo-diploma.
Melden bij 16 uur afwezig in 4 weken
Is een leerling zonder geldige reden 16 uur niet op school in een periode van 4 weken? Dan is een school wettelijk verplicht dat verzuim te melden
Luxeverzuim en ongeoorloofd verzuim
Is een kind niet op school zonder geldige reden? Dan heet dat ongeoorloofd verzuim en dat is strafbaar. Bij luxeverzuim gaat het om een kind dat bijvoorbeeld de laatste dag voor de schoolvakantie niet naar school komt omdat het gezin eerder op vakantie gaat. Ook voor luxeverzuim geldt: het mag niet. Vermoedt de school dat het om luxeverzuim gaat? Dan meldt de school dit mogelijk bij de leerplichtambtenaar. De ouders kunnen een geldboete krijgen.
Krijgen ouders echt geen vrij tijdens de schoolvakanties? Bijvoorbeeld omdat ze seizoensgebonden werk doen? Dan mag een kind soms toch mee op vakantie. Lees meer over leerplicht in vakanties op rijksoverheid.nl.
Thuisonderwijs
Een kind van 5 jaar moet ingeschreven staan op een school. Staat een kind niet ingeschreven op een school? Dan heet dat absoluut verzuim en dat is strafbaar. Thuisonderwijs of ‘homeschooling’ mag dus niet zomaar. Wel kunnen ouders een vrijstelling aanvragen, bijvoorbeeld als:
- Een kind ziek is of een stoornis heeft
- De school niet aansluit bij het geloof van het kind
- Het kind in het buitenland naar school gaat
- De ouders niet op 1 plek werken en wonen
Lees ook op rijksoverheid.nl: Wanneer hoeft mijn kind niet naar school?
Zonder geldige reden wegblijven van school (ongeoorloofd schoolverzuim) vormt een bedreiging voor de ontwikkeling van een jongere.
Eerst vrijwillige zorg
De kern van de visie van de RvdK is dat schoolverzuim met achterliggende problematiek in eerste plaats moet leiden tot aanpak in het vrijwillige zorgcircuit. In gezinnen waar een kind langdurig niet naar school gaat, is vaak sprake van meervoudige problematiek. Het kan bijvoorbeeld zijn dat psychische problemen, een ingewikkelde scheiding of verslaving een rol spelen in het gezin. Door zorg in te zetten, voorkom je dat dit soort verzuim onnodig in het jeugdstrafrecht komt. Zo nodig kan de leerplichtambtenaar een zorgmelding doen bij Veilig Thuis.
Strafrecht als hefboom naar zorg
Helpt vrijwillige zorg niet of onvoldoende? Dan komt toepassing van het strafrecht en/of zorg in een gedwongen kader pas aan de orde. Als inzet van het strafrecht nodig is, moet het doel daarvan zijn dat de jongere weer onderwijs gaat volgen. Zo nodig kan het strafrecht ook worden ingezet als een hefboom naar zorg.
Om schoolverzuim aan te pakken en langdurige uitval te voorkomen, werken we samen met de ketenpartners. Dat doen we volgens de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS). De MAS is ontwikkeld door Ingrado (organisatie van leerplichtambtenaren), Stichting Halt, het Openbaar Ministerie (OM) en de RvdK.
Gedeelde visie ketenpartners:
- Het doel van de aanpak is terug- of toeleiding naar een passend onderwijsprogramma
- Vroegtijdige inzet van (jeugd)hulp bij verzuim staat voorop
- Ketensamenwerking draagt bij aan een effectieve aanpak van schoolverzuim
- De aanpak is licht waar het kan en zwaar(der) waar het nodig is, maatwerk dus
Lees meer informatie over MAS op ingrado.nl.
Bekijk de factsheet MAS voor Scholen.
Download of bekijk een grotere versie van het Ketenschema Aanpak Schoolverzuim
Schoolverzuim is vaak een signaal van achterliggende problematiek. Denk aan pesten, moeilijk kunnen leren of problemen thuis. Hieronder benoemen we mogelijke problemen die spelen in het gezin.
Kinderen met psychische of psychiatrische problemen
Psychische problemen of depressie bij een kind hebben grote impact op het dagelijks functioneren en de omgeving. Het kind heeft problemen om te voldoen aan de eisen die worden gesteld in het gezin en op school. Op school zijn er vaak concentratieproblemen, teruglopende schoolresultaten en schoolverzuim.
Ouders met psychische of psychiatrische problemen
Kinderen van ouders met psychiatrische problemen, zogeheten KOPP-kinderen, lopen een verhoogd risico om zelf ook een stoornis te ontwikkelen. Daarnaast is bij deze kinderen een groot risico op verwaarlozing, mishandeling en misbruik. De problematiek van ouders is van invloed op de ontwikkeling van het kind. Ook als ouders psychiatrische problemen of een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben, heeft dat invloed op de ontwikkeling van het kind en kan dat de schoolgang van het kind belemmeren.
Verslaving bij de jongere
Veel jongeren dompelen zich onder in de digitale wereld, gamen, gokken of experimenteren met alcohol en drugs. Vaak blijft het bij onschuldig gedrag of experimenteren maar soms loopt het uit de hand. Er ontstaan problemen, zoals schoolverzuim.
Radicale ideeën en vervreemding
Jongeren die zich sterk interesseren in radicale idealen, volgen soms geen onderwijs meer. Ze vervreemden van school, leeftijdsgenoten en de samenleving. Als een minderjarige radicaliseert, wordt zijn ontwikkeling bedreigd. Lees meer over radicalisering van jongeren.
Licht verstandelijke beperking (LVB) bij de jongere
Jongeren met een LVB kunnen vastlopen op school en daardoor uitvallen. Het is dan belangrijk dat het kind onderwijs krijgt aangeboden dat aansluit bij zijn verstandelijke niveau. Lees er meer over op kenniscentrumlvb.nl.
Meervoudige gezinsproblematiek
Het kan heel goed dat een combinatie van verschillende problemen in het gezin zorgt voor het schoolverzuim bij de jongere.
Lukt het echt niet met vrijwillige hulpverlening om de jongere naar school te laten gaan? Pas dan komt toepassing van het strafrecht of zorg in een gedwongen kader aan de orde. De leerplichtambtenaar kan een proces-verbaal opmaken tegen een jongere van 12 jaar en ouder omdat deze verzuimt. De RvdK heeft dan de taak om onderzoek te doen naar de oorzaken van het schoolverzuim en advies te geven over een straf of passende hulpverlening. Het doel van het advies is dat de jongere weer onderwijs gaat volgen en eventuele problemen worden aangepakt. Het Openbaar Ministerie of de rechter legt de straf of maatregel vervolgens op.
In het geval van een raadsonderzoek
Het raadsonderzoek schoolverzuim geeft antwoord op 3 vragen:
1. Wat is de meest passende strafrechtelijke reactie op het schoolverzuim?
Dit kan zijn:
- Een werkstraf (eventueel voorwaardelijk)
- Een geldboete (eventueel voorwaardelijk)
- Toezicht en begeleiding door jeugdreclassering
- Inzet van behandeling voor de jongere en/of het gezin, zoals Relationele Gezinstherapie (RGT) of Multisysteem Therapie (MST)
- Een leerstraf, zoals Tools4U of So-Cool
2. Zijn er andere zorgen waar hulpverlening voor nodig is?
Zo nee, dan eindigt de raadsbemoeienis met een advies over de strafrechtelijke reactie. Zo ja, dan onderzoekt de RvdK wat de doelen zouden moeten zijn van deze hulpverlening en zet de ouders op het spoor van de hulpverlening.
3. Is er een kinderbeschermingsmaatregel nodig om deze hulp op gang te brengen?
De RvdK kan dan direct doorschakelen naar een beschermingsonderzoek. Ouders en jongere worden hiervan op de hoogte gebracht. We verzoeken de kinderrechter om hulp in een gedwongen kader op te leggen, als uit het onderzoek blijkt dat dat nodig is.
Feiten en cijfers Schoolverzuim
De RvdK houdt per maand bij hoeveel onderzoeken er starten, ook op het gebied van schoolverzuim. Bekijk deze feiten en cijfers.